چشم‏ پوشى ابن عربى از مناقب امیرالمومنین على بن ابی‏ طالب علیه السلام

 

ابن عربی در آثار خود مدام از فضائل و مناقب خلفای ثلاثه سخن می گوید و احادیث جعلی را در شأنشان، آنچنان با آب و تاب نقل می کند که ممکن است هر ساده لوحی از مخالفان، فریب سخنان وی را بخورد، اما آنگاه که نوبت به امیر مؤمنان على علیه السلام می رسد مسلّم ‏ترین فضائل و مناقب مولا امیرمؤمنان علیه السلام را که در مشهور ترین کتب اهل سنت – آن هم به صورت متواتر – موجود است به کلی نادیده می گیرد! علما و محدثان بزرگ اهل سنت همچون نسائى ، ابن مغازلى ، خوارزمى ، محمد بن طلحه شافعى ، حاکم حسکانى و … در فضائل و مناقب مولی الموحدین علیه السلام کتاب های مستقل و مفصلی نوشته اند. مفسران اهل سنت نیز آیات زیادی از قرآن را که در شأن علی علیه السلام نازل گردیده است در تفاسیر خود نقل کرده اند، اما ابن عربی از همه آنان چشم پوشی می کند.

 

مفسرین بزرگ شیعه و سنى با استناد به احادیث فراوانى ، شأن نزول آیاتى از قرآن کریم را در مورد امیرمؤمنان على بن ابى‏طالب علیه السلام و اهل بیت پیامبر صلى الله علیه وآله مى‏دانند ، مانند :

“ إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمُ تَطْهِیرًا “(۱)

خداوند فقط مى‏خواهد پلیدى و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملًا شما را پاک سازد .

 

“ یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ أَطِیعُواْ اللَّهَ وَ أَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَ أُوْلىِ الْأَمْرِ مِنکُمْ فَإِن تَنَازَعْتُمْ فیِ شَیْ‏ءٍ فَرُدُّوهُ إِلىَ اللَّهِ وَ الرَّسُولِ إِن کُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ ذَلِکَ خَیْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْوِیلا “ .(۲)

اى کسانى که ایمان آورده ‏اید ! اطاعت کنید خدا را و اطاعت کنید پیامبر خدا صلى الله علیه وآله و اولوا الأمر [اوصیاى پیامبر] را و هر گاه در چیزى نزاع داشتید ، آن را به خدا و پیامبر صلى الله علیه وآله بازگردانید ( و از آنها داورى بطلبید ) اگر به خدا و روز رستاخیز ایمان دارید ! این (کار) براى شما بهتر ، و عاقبت و پایانش نیکوتر است .

 

“ یَأَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ وَ إِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَ اللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا یَهْدِى الْقَوْمَ الْکَافِرِین “ .(۳)

اى پیامبر ! آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است ، کاملًا (به مردم) برسان و اگر نکنى ، رسالت او را انجام نداده‏ اى ! خداوند تو را از (خطرات احتمالى) مردم ، نگاه مى‏دارد و خداوند جمعیّت کافران (لجوج) را هدایت نمى‏کند .

 

“ فَمَنْ حَاجَّکَ فیهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَکُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَکُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْکاذِبین “(۴)

هر گاه بعد از علم و دانشى که (در باره مسیح) به تو رسیده ، (باز) کسانى با تو به محاجّه و ستیز برخیزند ، به آنها بگو : بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم ، شما هم فرزندان خود را ؛ ما زنان خویش را دعوت نماییم ، شما هم زنان خود را ؛ ما از نفوس خود دعوت کنیم ، شما هم از نفوس خود ؛ آن گاه مباهله کنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم .

 

“ إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یُقیمُونَ الصَّلاهَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاهَ وَ هُمْ راکِعُون “(۵)

سرپرست و ولىّ شما ، تنها خداست و پیامبر او و آنها که ایمان آورده ‏اند همانها که نماز را برپا مى‏دارند ، و در حال رکوع ، زکات مى‏دهند .

 

“ الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتیِ وَ رَضِیتُ لَکُمُ الْاسْلَامَ دِینًا “(۶)

امروز ، دین شما را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان آیین (جاودان) شما پذیرفتم .

 

اما محى الدین – که سیره ‏اش در فتوحات مکیه کتمان مناقب امیرالمؤمنین علیه السلام و ائمه اطهار علیهم السلام است – به احادیث متواتر در شأن نزول این آیات نه تنها اشاره‏ اى ندارد بلکه به گونه ‏اى برخى از آنها را تفسیر مى‏کند که مستلزم انکار فضائل اهل بیت علیهم السلام باشد .

 

ابن عربى در فتوحات و فصوص احادیث مسلم و صحیحى که در منابع اهل سنت در فضیلت امیرمؤمنان على علیه السلام به فراوانى آمده است را کتمان مى‏ کند؛ احادیثى همچون :

أَنَا مَدِینَهُ الْعِلْمِ وَ عَلِیٌّ بَابُهَا .(۷)

عَلَّمَنِی رَسُولُ اللَّهِ صلى الله علیه وآله أَلْفَ بَابٍ یُفْتَحُ مِنْ کُلِّ بَابٍ أَلْفَ بَابٍ .(۸)

سَلُونِی قَبْلَ أَنْ تَفْقِدُونِی … .(۹)

عَلِیٌّ مَعَ الْحَّقِ وَالْحَقُّ مَعَ عَلِیٍّ … .(۱۰)

مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلَاهُ .(۱۱)

إِنَّ عَلِیّاً مِنِّی وَأَنَا مِنْهُ ، وَهُوَ وَلِیُّ کُلِّ مُؤمِنٍ .(۱۲)

با وجود این که محى الدین در فتوحات و فصوص حدود ۵۰ مرتبه از هارون برادر موسى علیه السلام یاد کرده است ، از ذکر حدیث متواتر رسول خدا صلى الله علیه وآله در مورد على علیه السلام که فرمودند : “ أَنْتَ مِنِّی بِمَنْزِلَهِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى علیه السلام إِلَّا أَنَّهُ لَا نَبِیّ بَعْدِی “ ، که بسیارى از علماى اهل سنت آن را نقل کرده اند ، خود دارى کرده است .(۱۳)

و ده‏ها حدیث مسلم دیگرى که محدثان بزرگ اهل سنت در کتب خود آورده ‏اند و ابن‏ عربى از آنها چشم پوشى نموده است و به جاى آن احادیث که اعلمیّت و افضلیت على علیه السلام را مى‏ رساند ، این حدیث و سخن جعلى را نقل مى ‏کند تا اعلمیت دیگران بر على علیه السلام را اثبات کند :

أَقْضَاکُمْ عَلِیٌّ [علیه السلام] وأعلمکم بالحلال و الحرام معاذ بن جبل و أفرضکم زید .(۱۴)

---

[۱] احزاب/۳۳
[۲] نساء/۵۹  –  شواهد التنزیل ج۱ ص۱۹۰ و۱۹۱ حدیث۲۰۳

[۳] مائده/۶۷  –  تفسیر درر المنثور ج۲ ص۲۹۱، شواهد التنزیل ج۱ ص۲۳۹ و…
[۴] ال عمران/۶۱ (سنن ترمذی ج۴ ص۲۹۳، تاریخ یعقوبی ج۲ ص۸۳، طبری در جامع البیان ج۳ ص۴۰۸ و…)
[۵] مائده/۵۵  –  کنز العمال ج۱۳ ص۱۸، الدر المنثور ص۲۹۳ و…

[۶] مائده/۳  –  تاریخ بغدادی ج۸ ص۲۸۴، تاریخ یعقوبی ج۲ ص۴۳، الدر المنثور ج۲ ص۲۵۹ و…
[۷] این حدیث را بسیاری از علمای اهل سنت نقل کرده اند از جمله: حاکم نیشابوری در مستدرک ج۳ ص۱۲۶ و۱۲۷، طبرانی در معجم الکبیر ج۱۱ ص۵۵، هیثمی در مجمع الزوائد ج۹ ص۱۱۴، جار الله زمخشری در الفائق ج۲ ص۱۶، خطیب بغدادی در تاریخ بغداد ج۳ ص۱۸۱، ابن اثیر در اسد الغابه ج۴ ص۲۲ و…
[۸] جمعی از علمای اهل سنت این حدیث را آورده اند از جمله: ابن عساکر در تاریخ مدینه دمشق ج۴۲ ص۳۸۵، ذهبی در سیر اعلام النبلاء ج۸ ص۲۴ و۲۶، متقی هندی در کنز العمال ج۱۳ ص۱۱۴ و…
[۹] جمعی از علمای اهل سنت این حدیث را آورده اند از جمله: حاکم نیشابوری در مسترک ج۲ ص۵۳۲، ابن عساکر در تاریخ مدینه دمشق ج۱۷ ص۳۳۵ و ج۴۲ ص۳۹۷، متقی هندی در کنز العمال ج۱۳ ص۱۵۶ و ج۱۴ ص۱۶۲، یعقوبی در تاریخش ج۲ ص۱۹۳ و…
[۱۰] جمع زیادی از علمای اهل سنت این حدیث را آورده اند: شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید معتزلی ج۲ ص۲۹۷، کنز العمال حدیث۳۳۰۱۸، تاریخ دمشق ج۴۲ ص۴۸۸، المستدرک علی الصحیحین ج۳ ص۱۳۴ حدیث۴۶۳۸، فرائد السمطین ج۱ ص۱۷۷ حدیث۱۴۰ و…
[۱۱] همان گونه که قبلاً ذکر شد اکثر محدثان بزرگ اهل سنت این حدیث را نقل کرده اند.
[۱۲] برخی از بزرگان اهل سنت این حدیث را آورده اند مانند: متقی هندی در کنز العمال حدیث۳۲۹۳۸ و…

[۱۳] این حدیث بطور متواتر در منابع اهل سنت آمده است از جمله در صحیح بخاری کتاب فضائل اصحاب النبی باب۳۹ حدیث۲۲۵، کتاب المغازلی باب۱۹۵ غزوه تبوک حدیث۸۵۷، سبل الهدی و الرشاد ج۱۱ ص۲۹۲، مسند احمد ج۱ ص۳۳۰، المستدرک ج۳ ص۱۳۲ و…
[۱۴] فتوحات مکیه ج۳ ص۴۶۶ و ۵۲۱