پایگاه اطلاع رسانی وحید باقر پور کاشانی وحید باقر پور کاشانی
سن حضرت خدیجه هنگام ازدواج با پیامبر چقدر بوده است؟به جهت اینکه بسیاری از بزرگان اهل سنت و راویان و تاریخ نویسان پیرو مذهب خلفا، در صدر اسلام خوش نداشتند، شخصی را بالاتر از عایشه در بین همسران پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) معرفی کنند؛ لذا دست به پاره‌ای روایات دروغ و استدلالات باطل زده‌اند، و به همین دلیل سن حضرت خدیجه یکی از مسائل پیچیده صدر اسلام است؛ آنچه در منابع معتبر تاریخی معروف و مشهور است، این است که سن پیامبر، ۲۵سال و سن خدیجه (سلام الله علیها) ۴۰ سال بوده است.
ولی از آنجایی که حق هیچگاه مخفی نمانده و نخواهد ماند، در لابلای کلمات مورخین و علما اعترافاتی موجود است، که احتمال تحریف واقعیت خارجی را تقویت می‌نماید.
پس از گذشت بیش از نه دهه، منع نقل احادیث، بسیاری از احادیث و حتی اتفاقات تاریخی دچار تحریف و یا تغییر شد. و از طرفی چون پیامبر گرامی چندین زن داشتند، و به اقرار برخی از این زن‌ها به حسادت به حضرت خدیجه (سلام الله علیها)، آنها یا برخی جاعلان، نقل‌های تاریخی جعلی برای سن حضرت خدیجه (سلام الله علیها) روانه بازار تاریخ و روایات کردند. و چون بازار جعل و تحریف حدیث، داغ بود، باعث شد سن حضرت در هنگام ازدواج در هاله‌ای از حق و باطل پوشانده شود.
پیر نشان دادن حضرت خدیجه در هنگام ازدواج یکی از آرزوهای دشمنان حضرت خدیجه (سلام الله علیها) و دختر مبارکشان بود، که به این مقصد نایل شدند.
درباره سن حضرت خدیجه در هنگام ازدواج با پیامبر اکرم نظرات مختلفی وجود دارد؛ برخی مانند بیهقی (از علمای بزرگ اهل سنت) ایشان را ۲۵ ساله می‌دانند. بیهقی می‌گوید: «… بلغت خدیجه خمساً وستین سنه، ویقال: خمسین سنه، وهو أصح … .[۱] بعضی می‌گویند: سن حضرت خدیجه (در هنگام وفات) ۶۵ ساله بود و برخی دیگر گفته اند: در آن وقت ایشان ۵۰ ساله بوده است که قول صحیح هم همین است.» بیهقی در جای دیگر آورده است: «أن النبی (صلی الله علیه و آله و سلم) زوج بها وهو ابن خمس وعشرین سنه قبل أن یبعثه الله نبیاً بخمس عشره سنه.[۲] ازدواج رسول خدا با حضرت خدیجه ۱۵ سال قبل از بعثت بوده است.»
بنابراین طبق قول بیهقی وقتی ایشان در زمان وفات یعنی سال دهم بعثت،۵۰ ساله باشند و ۱۵ سال قبل از بعثت هم ازدواج نموده باشند، با این حساب سن حضرت خدیجه (سلام الله علیها)، در زمان ازدواج با پیامبر اکرم ۲۵ سال بوده است. و حلبی هم همین قول را آورده است: «تزوجها رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) وهی یومئذ … وقیل خمس وعشرین. [۳] پیامبر با خدیجه ازدواج نمود، و در آن هنگام قولی وجود دارد که خدیجه در سن بیست وپنج سالگی بوده است.» قول دیگر که قول اکثر محققین و مورخین است این است که سن ایشان را در زمان ازدواج ۲۸ سال بوده است. ابن‌عماد حنبلی از علمای اهل سنت در شذرات الذهب می‌گوید: «ورجح کثیرون أنها ابنه ثمان وعشرین. [۴] بسیاری از مورخین قول ۲۸ سال را برای حضرت خدیجه در زمان ازدواج با پیامبر اکرم ترجیح داده‌اند.»
حاکم نیشابوری نیز فقط همین قول را برای ابن‌اسحاق (سیره نویس مشهور) نقل می‌کند: «کان لها یوم تزوجها ثمان وعشرون سنه. [۵] خدیجه در زمان ازدواجش با پیامبر، بیست و هشت ساله بود.» و قول هشام بن عروه که اکنون قول مشهور شده است، را شاذ می‌داند. «توفیت خدیجه بنت خویلد (رضی الله عنها) وهی ابنه خمس وستین سنه، هذا قول شاذ. [۶] خدیجه در سن ۶۵ سالگی وفات نمود، که این قول شاذ می‌باشد.»
بلاذری هم به عنوان یک قول، ۲۸ سال را ذکر نموده است. [۷] ابن‌سعد، ذهبی، إربلی، ابن‌عساکر به نقل از ابن‌عباس می‌گویند: «وروی عن ابن‌عباس قال: کانت خدیجه یوم تزوجها رسول الله (صلی الله علیه وآله و سلم) ابنه ثمان وعشرین سنه. [۸] خدیجه در زمان ازدواج با آن حضرت ۲۸ ساله بود.»
إربلی در جای دیگر به نقل از ابن‌حماد می‌گوید: «وقال ابن حماد بلغنی أن رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) تزوج خدیجه علی اثنتی عشره أوقیه ذهباً وهی یومئذ ابنه ثمانی وعشرین سنه. [۹] حضرت خدیجه در زمان ازدواج با آن حضرت ۲۸ ساله بود.» با این حساب روشن شد که بسیاری از مورخین و محدثین سن آن بزرگوار را حدود ۲۵ تا ۲۸ سال دانسته‌اند. و در آن زمان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)، نیز ۲۵ ساله بودند، بنابراین تفاوت سنی بین پیامبر اکرم و حضرت خدیجه نبوده و یا حدود سه سال بوده است. حالا سؤال اینجاست با این اقوال بیان شده که سن حضرت را کمتر از ۳۰ سال، در هنگام ازدواج بیان می‌کند، چرا کوشش می‌شود، که سن حضرت را چهل سال معرفی کنند؟ آن هم قولی که شاذ است و مطابق قول اکثر محققین و مورخین نیست!؟پی‌نوشت: [۱]. احمد بن حسین بیهقی، دلائل النبوه ومعرفه أحوال صاحب الشریعه، بیروت: دارالکتب العلمیه، ۱۴۰۵ ق، ج ۲، ص ۷۱
ابن کثیر، البدایه والنهایه، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ ق، ج ۲، ص ۳۵۹
ابن کثیر، السیره النبویه، بیروت: دارالمعرفه للطباعه والنشر والتوزیع، ۱۳۹۶ ق، ج ۱، ص ۲۶۴
[۲]. احمد بن حسین بیهقی، دلائل النبوه ومعرفه أحوال صاحب الشریعه، بیروت: دارالکتب العلمیه، ۱۴۰۵ ق، ج ۲، ص ۷۲
[۳]. حلبی، السیره الحلبیه، بیروت: دارالمعرفه، ۱۴۰۰ ق، ج ۱، ص ۲۲۹
[۴]. عبدالحی عکری حنبلی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، بیروت: دارإحیاء التراث العربی، ج ۱، ص ۱۴، حوادث سال ۱۱
[۵]. حاکم نیشابوری، المستدرک، ج ۳، ص ۱۸۲
[۶]. همان.
[۷]. بلاذری، انساب الاشراف، مصر: دارالمعارف، ج ۱، ص ۹۸
[۸]. ابن‌سعد، الطبقات الکبری، بیروت: دارصادر، ج ۸، ص ۱۶
ذهبی، سیر اعلام النبلاء، بیروت: مؤسسه الرساله، ۱۴۱۳ ق، ج ۲، ص ۱۱۱
إربلی، کشف الغمه، بیروت: دارالأضواء، ج ۲، ص ۱۳۵، باب فصل فی مناقب خدیجه.
ابن‌عساکر، تاریخ مدینه دمشق، بیروت: دارالفکر للطباعه والنشر والتوزیع، ۱۴۱۵ ق، ج ۳، ص ۱۹۳
ابن‌منظور، مختصر تاریخ دمشق: ج ۱، ص ۲۴۵
[۹]. إربلی، کشف الغمه، بیروت: دارالأضواء، ج ۲، ص ۱۳۳، باب فصل فی مناقب خدیجه.
مکاتب اهل سنت›مباحث تاریخی
ولی از آنجایی که حق هیچگاه مخفی نمانده و نخواهد ماند، در لابلای کلمات مورخین و علما اعترافاتی موجود است، که احتمال تحریف واقعیت خارجی را تقویت می‌نماید.
پس از گذشت بیش از نه دهه، منع نقل احادیث، بسیاری از احادیث و حتی اتفاقات تاریخی دچار تحریف و یا تغییر شد. و از طرفی چون پیامبر گرامی چندین زن داشتند، و به اقرار برخی از این زن‌ها به حسادت به حضرت خدیجه (سلام الله علیها)، آنها یا برخی جاعلان، نقل‌های تاریخی جعلی برای سن حضرت خدیجه (سلام الله علیها) روانه بازار تاریخ و روایات کردند. و چون بازار جعل و تحریف حدیث، داغ بود، باعث شد سن حضرت در هنگام ازدواج در هاله‌ای از حق و باطل پوشانده شود.
پیر نشان دادن حضرت خدیجه در هنگام ازدواج یکی از آرزوهای دشمنان حضرت خدیجه (سلام الله علیها) و دختر مبارکشان بود، که به این مقصد نایل شدند.
درباره سن حضرت خدیجه در هنگام ازدواج با پیامبر اکرم نظرات مختلفی وجود دارد؛ برخی مانند بیهقی (از علمای بزرگ اهل سنت) ایشان را ۲۵ ساله می‌دانند. بیهقی می‌گوید: «… بلغت خدیجه خمساً وستین سنه، ویقال: خمسین سنه، وهو أصح … .[۱] بعضی می‌گویند: سن حضرت خدیجه (در هنگام وفات) ۶۵ ساله بود و برخی دیگر گفته اند: در آن وقت ایشان ۵۰ ساله بوده است که قول صحیح هم همین است.» بیهقی در جای دیگر آورده است: «أن النبی (صلی الله علیه و آله و سلم) زوج بها وهو ابن خمس وعشرین سنه قبل أن یبعثه الله نبیاً بخمس عشره سنه.[۲] ازدواج رسول خدا با حضرت خدیجه ۱۵ سال قبل از بعثت بوده است.»
بنابراین طبق قول بیهقی وقتی ایشان در زمان وفات یعنی سال دهم بعثت،۵۰ ساله باشند و ۱۵ سال قبل از بعثت هم ازدواج نموده باشند، با این حساب سن حضرت خدیجه (سلام الله علیها)، در زمان ازدواج با پیامبر اکرم ۲۵ سال بوده است. و حلبی هم همین قول را آورده است: «تزوجها رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) وهی یومئذ … وقیل خمس وعشرین. [۳] پیامبر با خدیجه ازدواج نمود، و در آن هنگام قولی وجود دارد که خدیجه در سن بیست وپنج سالگی بوده است.» قول دیگر که قول اکثر محققین و مورخین است این است که سن ایشان را در زمان ازدواج ۲۸ سال بوده است. ابن‌عماد حنبلی از علمای اهل سنت در شذرات الذهب می‌گوید: «ورجح کثیرون أنها ابنه ثمان وعشرین. [۴] بسیاری از مورخین قول ۲۸ سال را برای حضرت خدیجه در زمان ازدواج با پیامبر اکرم ترجیح داده‌اند.»
حاکم نیشابوری نیز فقط همین قول را برای ابن‌اسحاق (سیره نویس مشهور) نقل می‌کند: «کان لها یوم تزوجها ثمان وعشرون سنه. [۵] خدیجه در زمان ازدواجش با پیامبر، بیست و هشت ساله بود.» و قول هشام بن عروه که اکنون قول مشهور شده است، را شاذ می‌داند. «توفیت خدیجه بنت خویلد (رضی الله عنها) وهی ابنه خمس وستین سنه، هذا قول شاذ. [۶] خدیجه در سن ۶۵ سالگی وفات نمود، که این قول شاذ می‌باشد.»
بلاذری هم به عنوان یک قول، ۲۸ سال را ذکر نموده است. [۷] ابن‌سعد، ذهبی، إربلی، ابن‌عساکر به نقل از ابن‌عباس می‌گویند: «وروی عن ابن‌عباس قال: کانت خدیجه یوم تزوجها رسول الله (صلی الله علیه وآله و سلم) ابنه ثمان وعشرین سنه. [۸] خدیجه در زمان ازدواج با آن حضرت ۲۸ ساله بود.»
إربلی در جای دیگر به نقل از ابن‌حماد می‌گوید: «وقال ابن حماد بلغنی أن رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) تزوج خدیجه علی اثنتی عشره أوقیه ذهباً وهی یومئذ ابنه ثمانی وعشرین سنه. [۹] حضرت خدیجه در زمان ازدواج با آن حضرت ۲۸ ساله بود.» با این حساب روشن شد که بسیاری از مورخین و محدثین سن آن بزرگوار را حدود ۲۵ تا ۲۸ سال دانسته‌اند. و در آن زمان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)، نیز ۲۵ ساله بودند، بنابراین تفاوت سنی بین پیامبر اکرم و حضرت خدیجه نبوده و یا حدود سه سال بوده است. حالا سؤال اینجاست با این اقوال بیان شده که سن حضرت را کمتر از ۳۰ سال، در هنگام ازدواج بیان می‌کند، چرا کوشش می‌شود، که سن حضرت را چهل سال معرفی کنند؟ آن هم قولی که شاذ است و مطابق قول اکثر محققین و مورخین نیست!؟پی‌نوشت: [۱]. احمد بن حسین بیهقی، دلائل النبوه ومعرفه أحوال صاحب الشریعه، بیروت: دارالکتب العلمیه، ۱۴۰۵ ق، ج ۲، ص ۷۱
ابن کثیر، البدایه والنهایه، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ ق، ج ۲، ص ۳۵۹
ابن کثیر، السیره النبویه، بیروت: دارالمعرفه للطباعه والنشر والتوزیع، ۱۳۹۶ ق، ج ۱، ص ۲۶۴
[۲]. احمد بن حسین بیهقی، دلائل النبوه ومعرفه أحوال صاحب الشریعه، بیروت: دارالکتب العلمیه، ۱۴۰۵ ق، ج ۲، ص ۷۲
[۳]. حلبی، السیره الحلبیه، بیروت: دارالمعرفه، ۱۴۰۰ ق، ج ۱، ص ۲۲۹
[۴]. عبدالحی عکری حنبلی، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، بیروت: دارإحیاء التراث العربی، ج ۱، ص ۱۴، حوادث سال ۱۱
[۵]. حاکم نیشابوری، المستدرک، ج ۳، ص ۱۸۲
[۶]. همان.
[۷]. بلاذری، انساب الاشراف، مصر: دارالمعارف، ج ۱، ص ۹۸
[۸]. ابن‌سعد، الطبقات الکبری، بیروت: دارصادر، ج ۸، ص ۱۶
ذهبی، سیر اعلام النبلاء، بیروت: مؤسسه الرساله، ۱۴۱۳ ق، ج ۲، ص ۱۱۱
إربلی، کشف الغمه، بیروت: دارالأضواء، ج ۲، ص ۱۳۵، باب فصل فی مناقب خدیجه.
ابن‌عساکر، تاریخ مدینه دمشق، بیروت: دارالفکر للطباعه والنشر والتوزیع، ۱۴۱۵ ق، ج ۳، ص ۱۹۳
ابن‌منظور، مختصر تاریخ دمشق: ج ۱، ص ۲۴۵
[۹]. إربلی، کشف الغمه، بیروت: دارالأضواء، ج ۲، ص ۱۳۳، باب فصل فی مناقب خدیجه.
مکاتب اهل سنت›مباحث تاریخی
۹۹
