پایگاه اطلاع رسانی وحید باقر پور کاشانی وحید باقر پور کاشانی
صوفی گری نه پدیده ای است جدید و نه فقط در فرقه و گروهی به نام « صوفیان » متجلی می گردد که این بیماری اعتقادی و فکری و هم مشکل و معضل و نیز آفت و آسیب از دیرباز وجود داشته و در صحنه ها و عرصه های حیات اجتماعی ظهور و بروز نموده و جامعه اسلامی را با رنج و مشکل و زیان مواجه ساخته است و نه تنها در فرقه صوفیان که در میان گروه هایی از مسلمانان نیز نفوذ کرده و آنان را بدون آن که خود بخواهند و یا بدانند در دام بعضی از گرایشات عرفان صوفیانه که از جنبه ظاهری شباهتی با برخی از مفاهیم اسلامی داشته و در عین حال هم در حقیقت و هم در محتوا تطابقی بین آنها نبوده و نیست گرفتار ساخته است! رهاکردن اصل و پرداختن به فرع، نفی جلوه های دنیایی و در عین حال ضروری و روزمره زندگی که مورد تاکید و توصیه تعالیم اسلام می باشد، رهبانیت و انزواگرایی، سطحی نگری و خرافه پرستی و برداشتهای فکری و عملی ناصحیح از توکل و صبر و … از جمله مواردی است که در میان گروهی از مسلمانان نفوذ کرده است به گونه ای که آنان در غفلت به سر می برند و نمی دانند که خاستگاه اصلی این گرایشات ناصحیح افکار صوفیانه است، یعنی همان تفکری که با آن مخالف می باشند، لکن در عمل به برخی از باورها و مفاهیم و گرایشات اجتماعی آن مبتلا و گرفتار شده اند!
این رنج و غفلت و مشکل بزرگی که جامعه امروز ما به آن گرفتار است برای حوزههای علمیه و پژوهندگان آشنا و مسلط به فرهنگ و معارف اسلامی در هر مکان و با هر مسئولیت به ویژه اهل قلم و تحقیق در عرصه مطبوعات «بینش آفرینی» و «آگاه سازی» نسبت به تفکر صوفیگری و سابقه عملکردهای باطل و ضداسلامی صوفیان را به صورت یک «تعهد» و «وظیفه دینی» ضروری می سازد. اولین گام در مسیر تحقق این تعهد برای بینش آفرینی و آگاه سازی نسبت به تفکر مغشوش و باطل صوفیگری و رفتار و کنشهای ضداسلامی صوفیان بازگشت به سابقه تاریخی این فرقه و تبیین دیدگاههای ائمه اطهار(علیهم السلام) درباره افکار واعمال تباه آنان می باشد. این گام – که اولین و ضروری ترین گام در مسیر تبیین تفکر این فرقه باطل به شمار می رودـ زمینه ساز کسب معرفت و شناخت های لازم برای پیمودن گام های بعدی است که دیدگاه ها و نظرات و سلوک به ظاهر عرفانی آنان را که با اصل اسلام در تضاد و تعارض آشکار می باشد به نقد و بررسی می گذارد.
فقیه و محقق ربانی مرحوم مقدس اردبیلی می نویسد: «ابن حمزه» و برخی دیگر از علمای شیعه از مرحوم «شیخ مفید» نقل کرده اند که حضرت امام رضا(علیه السلام) درباره صوفیه چنین فرمودند:
«احدی به تصوف قائل نمی شود، مگر از روی مکر و خدعه یا ضلالت و گمراهی و یا جهل و حماقت» (۱ )
این روایت اولا سابقه تاریخی صوفیه را می نمایاند و اگرچه اینان پیش از دوره زندگی و امامت حضرت امام رضا علیه السلام از جمله در دوره امامت امام صادق علیه السلام نیز بوده اند و به نشر تفکرات باطل و گمراهی آفرین خود به صورت پراکنده می پرداخته اند لکن با استناد به این روایت و زمان آن که به دوره زندگانی امام رضا علیه السلام از سال ۱۴۸ هجری قمری تا ۲۰۲ هجری قمری باز می گردد سابقه تاریخی تحرکات صوفیان به بیش از ۱۲ قرن پیش عودت داده می شود .
ثانیا روایت مزبور ماهیت تفکر صوفی گری و کسانی که به آن گرایش می یابند را با ارائه سه مشخصه نمایان می سازد.
مشخصه اول « مکر و نیرنگ »
امام رضا علیه السلام اعلام می فرماید هیچ فردی به تفکر صوفی گری و گرایشات عملی باطلشان قائل و معتقد نمی شود مگر از روی مکر و خدعه . یعنی در این تفکر و رویکرد به ظاهر دینی و در اصل متباین و متضاد با دین مبین اسلام خدعه و نیرنگ نهفته است و معتقدان به آن و عاملان به آداب و رسوم آن نه از روی خلوص و صداقت و درستی که از روی مکر و نیرنگ و برای فریب دادن مردم و دام گستری در مقابل آنان و جلب و جذب تدریجی و بهره برداری های ناصواب و ناشایست برای رسیدن به مطامع و منافع شیطانی و ضدانسانی به نشر این تفکر باطل می پردازند.
مشخصه دوم « ضلالت و گمراهی »
براساس رهنمود حضرت امام رضا علیه السلام صوفیان در ضلالت و گمراهی اند و نیز گروهی از مردم نه برای نیل به هدایت و رسیدن به رستگاری و سعادت ابدی که برای ره یافتن به ضلالت و گمراهی و برآوردن خواسته ها و امیال و خواهش های نفسانی و شیطانی به صوفیه ملحق می گردند و به عقاید باطل و آداب و رسوم ضداسلامی و آلوده به فسادشان متمایل و راغب می شوند. این افراد به خوبی می دانند که در چه بیراهه گمراهی زا و شقاوت آمیزی گام می نهند و به چه لذت های حرام و شهوات و بی بندوباری و هرزگی هایی دست می آلایند و چگونه دین خود را به دنیای صوفیان گریزان از حق و پیوسته به باطل و فرو رفته در عصیان و سرکشی و معتاد به فسق و فجور و معصیت و گناه می فروشند!
مشخصه سوم « جهل و حماقت »
گروهی از گروندگان به فرقه صوفیه اسیر در حلقه های اسارت جهل و جمود و حماقت و نادانی می باشند(۳) و فقدان معرفت و شناخت نسبت به تعالیم مقدس اسلام و نداشتن آگاهی های لازم درباره آموزه های اصیل و زلال اخلاقی و عرفانی این دین مبین الهی موجب می گردد که به هر ندایی که از گوشه ای به نام عرفان بلند شود متوجه گردند و هر دعوتی را بپذیرند و در این میان صوفیان که در فریبندگی و اغواگری و حق نمایاندن هر باطل مهارت خاص دارند و با شگردها و شیوه های گوناگون هر خرافه و موهومی را واقعیت نشان می دهند قشری گرایان جاهل و سطح اندیشان احمق و نادان را بسیار سریع به سوی خویش فرا می خوانند و به صورت «سیاهی لشگر» و «طرفداران مطیع و چشم و گوش بسته» و «مداحان و چاپلوسان و ستایشگران» به بهره برداری های مکرر و پیوسته می رسانند! و هم اینان هستند که در محافل و مراسم صوفیان سر بر آستان پیر و مرشد می سایند و از این فریبکاران و گریختگان از درگاه خدا تمنای شفاعت حق و وصول به بارگاه قدس الهی می کنند!
با توجه به آنچه از نظر گذشت مشخص می گردد که تفکر صوفی گری پدیده جدیدی نیست و دارای سابقه تاریخی طولانی می باشد که با استناد به روایت حضرت امام رضا علیه السلام به بیش از ۱۲ قرن پیش می رسد.
همچنین با توضیحاتی که از نظر گذشت دیدگاه حضرت امام رضا علیه السلام درباره ماهیت و علل گرایش به تفکر صوفی گری تبیین گردید و مشخص شد که معتقدان به صوفی گری و عاملان به آداب و رسوم باطل آنان با سه مشخصه و انگیزه مکر و خدعه ضلالت و گمراهی و جهل و حمود به این دام بزرگ شیطان بیرونی و درونی گرفتار می شوند و به مرور خود به صورت شیاطین انسی در گوشه و کنار جامعه به مسلک و شیوه ای دعوت می کنند که از جنبه اعتقادی و اخلاقی به ترک تعالیم و قوانین و احکام عبادی اسلام منجر می گردد و خرافات و موهومات و فسق و فساد و بی بندوباری را به نام «عرفان» در جامعه ترویج می نماید و حال آن که معارف اصیل عرفانی اسلام که از متن قرآن و اندیشه و سیره و عمل ائمه اطهارعلیهم السلام برمی خیزد نفی کننده این موهومات و خرافه ها و فساد و هرزگی ها می باشد.
ـــــــــــــــــــــــــــــــ
پاورقی :
۱ ـ حدیقه الشیعه تالیف مرحوم آیت الله مقدس اردبیلی انتشارات علمیه اسلامیه ص ۶۰۵
۲ ـ « جهل و نادانی » نه تنها از عوامل بزرگ پیدایش صوفی گری و زمینه ساز شکل گیری و رشد و گسترش فرقه صوفیه به شمار می رود که از عوامل اصلی ظهور و بروز همه جریان های اعتقادی و فکری ناسالم می باشد. این جریان ها به این دلیل توانستند خرافات و موهومات و انواع تحریف و بدعت ها را در جامعه اسلامی در هر عصر و ازجمله در عصر ما گسترش دهند که با گروه هایی از مردم عوام و جاهل و نادان ارتباط اعتقادی و عاطفی برقرار کردند و با مذهب سازی های جدید و نقاب تقدس و دیانت بر چهره زدن آنان را جذب نمودند و به صورت ابزارهای مطمئن در مسیر تحقق مطامع خویش به بهره برداری رساندند.
این که در متن فرهنگ و معارف اسلامی با آموزه هایی مواجه می شویم که جهل و نادانی را «مرگ» می دانند و «بدترین بیماری» و «بزرگ ترین گرفتاری» و از «خوره» در پیکر انسان زیان بارتر معرفی می کنند و نیز وقتی این معارف با صراحت و روشنی جهل و نادانی را عامل همه پلیدی ها و لغزش ها و زیان ها و گمراهی ها و ضلالت ها می دانند به وضوح این نتیجه و حاصل به دست می آید که تا این ویروس مسری و بیماری زا مهار نشود ظهور و بروز جریان های اعتقادی و فکری باطل و آثار زیانبار آنها قابل کنترل نمی باشد.
