ذِکْرُ وَقْعَهِ الثِّنْیِ :
لَمَّا وَصَلَ کِتَابُ هُرْمُزَ إِلَى أَرْدَشِیرَ بِخَبَرِ خَالِدٍ أَمَدَّهُ بِقَارِنَ بْنِ قِرْیَانِسَ، فَلَمَّا انْتَهَى إِلَى الْمِذَارِ لَقِیَهُ الْمُنْهَزِمُونَ، فَاجْتَمَعُوا وَرَجَعُوا وَمَعَهُمْ قُبَاذُ وَأُنُوشَجَانُ، وَنَزَلُوا الثِّنْیَ، وَهُوَ النَّهْرُ، وَسَارَ إِلَیْهِمْ خَالِدٌ فَلَقِیَهُمْ وَاقْتَتَلُوا، فَبَرَزَ قَارِنُ فَقَتَلَهُ مَعْقِلُ بْنُ الْأَعْشَى بْنِ النَّبَّاشِ، وَقَتَلَ عَاصِمٌ أُنُوشَجَانَ، وَقَتَلَ عَدِیُّ بْنُ حَاتِمٍ قُبَاذَ، وَکَانَ شَرَفُ قَارِنَ انْتَهَى. وَلَمْ یُقَاتِلِ الْمُسْلِمُونَ بَعْدَهُ أَحَدًا انْتَهَى شَرَفُهُ، وَقُتِلَ مِنَ الْفُرْسِ مَقْتَلَهٌ عَظِیمَهٌ یَبْلُغُونَ ثَلَاثِینَ أَلْفًا، سِوَى مَنْ غَرِقَ، وَمَنَعَتِ الْمِیَاهُ الْمُسْلِمِینَ مِنْ طَلَبِهِمْ.
جنگ ثنى : وقتى نامه هرمز به اردشیر رسیده و خبر خالد را براى او آورد ، به قارن بن قریانس دستور داد که از مدائن به کمک هرمز برود . وقتى که به مذار رسید ، شکست خوردگان به او رسیدند و همگى با هم جمع شدند و دوباره بازگشتند و در میان آنان قباد و انوشجان نیز بودند و در ثنى منزل گزیدند که نام نهرى بود . خالد به سمت آنان رفته و جنگ کردند ، قارن به جنگ آمد اما معقل بن اعشى بن نباش او را کشت ؛ عاصم نیز انوشجان را کشت و عدى بن حاتم قباد را .
و از ایرانیان گروه بسیارى کشته شدند که به ۳۰ هزار نفر میرسیدند !جداى از کسانى که در رود غرق شدند و آب مانع آن شد که مسلمانان بقیه ایرانیان را بگیرند!
یعنی در یک شب جنگ ، ۳۰ هزار نفر کشته شدند ( جدا از کسانی که در هنگام فرار غرق شدند! ) راه انداختن رود خون از سر بریدن اسرا ، به خاطر قسم خالد بن ولید و کشته شدن ۷۰ هزار نفر ! (این فتوحات خالد در زمان ابوبکر است !)
الکامل فی التاریخ، ج ۲ ص ۲۳۶ ،
تحقیق: عمر عبد السلام تدمری، الناشر: دار الکتاب العربی، بیروت – لبنان .