سؤال از مراجع در مورد وحدت وجود و عقاید دیگر عرفا و فلاسفه

« فتاوای مراجع »

هر کسی آسان به حدّ مراجع تقلید نمی‏رسد صلاحیتهای زیادی لازم است، غالباً مراجع قله‏های علمی حوزه‏های علمیه محسوب می‏شوند بنابراین احترام مراجع بایستی محفوظ باشد باید تکریم شوند.

   سـخنرانی در تاریخ ۲۹/۷/۸۹ در قم

۱۳ ذی القعده ۱۴۳۱

اشاره:

مرزداران حریم مکتب وحی و بزرگان دین، پیوسته به بطلان عقیده وحدت وجود تصریح داشته، و در این باره کتاب‏ها نوشته‏اند، و تمامی عالمان بزرگ که در پیوند با دین, فقه اکبر و اصغرند، و لو اینکه در مقامی به تشریح و تبیین عقیده وحدت وجود  پرداخته باشند، اما هرگاه در مقام فتوی و اظهار نظر برآمده‏اند متفقا به «مخلوقیت حقیقی ما سوی الله»، و بطلان اعتقاد  به «عینیت و یکی بودن وجود خالق و خلق» تصریح کرده‏اند. بنابراین، کسانی که خیال می‏کنند عقیده «وحدت وجود» معجزه شگفت و شگفتی فزای فکر و اندیشه است،  و فهم آن تنها اختصاص به کسانی دارد که آن را پذیرفته‏اند، باید متوجه باشند که به چه کسانی نسبت نفهمی و جهالت می‏دهند. و عقیده‏ای را که از فرآورده‏های افکارخود اندیشان به دور از تعالیم و براهین قاطع معلمان آسمانی در هند و یونان باستان است، و با هزاران توجیه و تأویل نادرست شواهدی از متشابهات دینی بر  آن اقامه می‏شود به ستاره‏های آسمان می‏آویزند. اگر این عقیده تا این حد غیر قابل فهم است، از کجا می‏توان دانست آنان که آن را پذیرفته‏اند از نفهمیدن آن نبوده است؟!! گویا شرط فهمیدن این عقیده پذیرفتن آن است که هر کس آن را بپذیرد حتماً آن را فهمیده است!! و هر کس زیر بار آن نرود حتما آن را نفهمیده است!!

مرحوم سید محمد کاظم یزدی(قدس سره)

در «عروه الوثقی» وحدت وجودیان ملتزم به لوازم فاسد مذهبشان را نجس دانسته است.^۱

جمع کثیری از فقها و أعلام در حواشی خود بر عروه الوثقی فتوای ایشان را تأیید نموده، و بر آن تعلیقه و حاشیه‏ای نزده‏اند و البته اگر وحدت وجود عقیده سالمی بود هرگز ممکن نبود که التزام به لوازم آن موجب کفر و نجاست باشد. و بدون شک متخصص در فقه و کلام و عقاید عقلی و برهانی واقعی، این بزرگوارانند نه گول خورده‏هایی که هیچ گاه از وادی فلسفه و تصوف بیرون نرفته‏اند، و جز قواعد خلاف عقل و برهان فلسفه و عرفان و تصوف هیچ نمی‏دانند، و خیال می‏کنند که تخصص در فلسفه و تصوف به معنای پذیرفتن آنهاست! و عدم تخصص هم به معنای باطل شمردن آنها! لذا هر کس را که مخالف اوهام فلسفی باشد غیر متخصص! و هر کس را که فریفته فلسفه باشد مضحکانه متخصص می‏شمارند! کما اینکه علامه‏ی جعفری می‏فرماید:

اگر اصل را با وجود و موجود را واحد شخصی عقیده کردی، اعلم دورانی اگر چه الف را از باء تشخیص ندهی… و بالعکس، اگر راجع به وحدت موجود اظهار نظر کنی، جاهل‏ترین مردمی اگر چه اعلم دوران باشی!!!^۲

سؤال از مراجع  در مورد وحدت وجود و عقاید دیگر عرفا و فلاسفه

محضر مبارک مرجع عالیقدر شیعه حضرت آیت الله العظمی….

پس از تقدیم سلام و تحیات وافره …

اگر در مسئله غلات و مجسمه و مجبره و کسانی که عقیده به وحدت وجود دارند از صوفیه که مرحوم سید در عروه دارد^۳  نظری دارید نفیاً و اثباتاً مرقوم بفرمایید.

ان شاءالله در ظلّ توجهات حضرت بقیه الله الاعظم ارواحنا فداه سایه ی عزّ حضرتعالی بر سر مسلمین جهان مستدام، وجود پر برکت آن مرجع عالیقدر از جمیع بلیّات محفوظ و مقرون به صحت و عافیت باشد.

                                                                                  ۲۸ جمادی الثانی ۱۴۱۷

جمعی از طلاب مقیم حوزه علمیه قم

پاسخ حضرت آیت الله العظمی حاج شیخ جواد تبریزی(قدس سره):

نظر ما با نظر صاحب عروه در این مسئله موافق است با مختصر تفاوتی که چندان دخل در مطلب ندارد. و الله العالم

[یعنی وحدت وجودیها اگر ملتزم به لوازم آن باشند کافر و نجسند]

پاسخ حضرت آیت الله العظمی حاج شیخ محمد فاضل لنکرانی(قدس سره):

اگر این ها الوهیت و وحدانیت خدای سبحان را و یا نبوت نبی اکرمصلی الله علیه و آله و سلم را انکار کنند یا یکی از ضروریات دین را انکار کنند که مستلزم انکار نبوت باشد، نجس می باشند.[بدیهی است که عقیده ی به وحدت وجود چنین لوازمی را در بر دارد]

پاسخ حضرت  آیت الله العظمی مکارم شیرازی مدظله العالی:

بسمه تعالی، فتوای ما را درباره ی آن چه مرحوم محقق یزدی در عروه آورده، در تعلیقات ما ملاحظه کنید، توضیحات بیشتر را در کتاب جلوه ی حق مطالعه نمایید. [حضرت ایشان نیز فتوای صاحب عروه را تأیید می نمایند]

پاسخ حضرت آیت الله العظمی حاج سید محمد وحیدی(قدس سره):

بسمه تعالی، نظر ما در این مسئله با مرحوم سید موافق است.

پاسخ حضرت آیت الله العظمی حاج شیخ حسین نوری همدانی

بسمه تعالی؛ و اما مجسمه و مجبره و وحدت وجود صوفیه در صورتی که متوجه و ملتزم به لوازم مذهب خود باشند نجس می باشند. ولی اگر مانند بسیاری از عوام آن ها که متوجه و ملتزم به لوازم مذهب خود نمی باشند محکوم به طهارت هستند.

پاسخ حضرت آیت الله العظمی شبیری زنجانی:

بسمه تعالی؛ انحراف از طریقه فقهاء بزرگ امامیه انحراف از جاده مستقیم و القاء در تهلکه است و باید از آن اجتناب شود.

[یعنی آنچه که امثال صاحب عروه فرموده اند صحیح و طریق حق است]

پاسخ حضرت آیت الله العظمی حاج شیخ محمدتقی بهجت(قدس سره):

بسمه تعالی؛ در زمان فعلی که پیروان ولایت و فرقه ی حقه ی شیعه در اقلیت و محصور کفار و ایادی آن ها هستند، هرگونه دسته بندی و تفرقه میان شیعیان کمک به کفار است و جایز نیست. و هرگونه دامن زدن و تفرقه افکنی [که ترجمه ی کتابهای فلاسفه ی یونان به همین منظور بوده است] هم همان حکم را دارد و سبب ضعف بیشتر در برابر کفار خواهد بود. و هر چه که شیعه را از قرآن و سنت و اهل بیت عصمت و طهارت و انجام وظایف شرعیه باز می دارد و جدا می کند[مانند عقاید فلاسفه و عرفا]، تبلیغ و ترویج و اشاعه آن جایز نیست.

فقهایی که در حاشیه ی عروه با فتوای مرحوم سید موافقت کرده اند و وحدت وجودیها را  کافر و نجس دانسته اند عبارتند از:

۱- امام خمینی                             ۲ـ آیت الله سید ابوالقاسم خوئی           ۳ـ آیت الله سید محسن حکیم                   ۴ـ آیت الله سید احمد خوانساری        ۵ـ آیت الله سید محمود شاهرودی       ۶ـ آیت الله سید محمد رضا گلپایگانی          ۷ـ آیت الله سید محمد هادی میلانی  ۸ـ آیت الله سید شهاب الدین نجفی مرعشی        ۹ـ آیت الله سید حسن قمی                                    ۱۰ـ آیت الله رفیعی

حضرت آیت الله  العظمی وحید خراسانی:

این سنخیتی که بین علت و معلول قائلند باطل است، وحدت وجود و موجود از ابطل اباطیل است و کفر محض است.

ما امام صادق را نشناختیم، اگر جعفر بن محمد را می شناختیم، دنبال این و آن نمی رفتیم، قی کرده های فلاسفه یونان را نشخوار نمی کردیم، زباله های عرفان اکسلوفان را هضم نمی کردیم.^۴

سؤال دیگر از حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی مدظله العالی در مورد

وحدت وجود، حلول، مهدویت نوعیه، صلح کل و ترک عبادات و محرمات

سؤال: نظر حضرتعالی در مورد عرفانی که قائل به طریقیت و وحدت وجود و موجود و حلول و مهدویّت نوعیّه و صلح کلّ و ترک عبادات و محرمات می باشند، چیست؟ با توجه به این که داشتن این گونه عقاید مستلزم انکار ضروری دین می باشد، آیا این گونه افراد در حکم بقیّه کفارند یا خیر؟ و اگر کسی قبلاً در سلک مسلمانها بوده ولی بعدها در اثر ارتباط با این فرقه دارای چنین عقایدی شده باشد و عقایدش را هم برای دیگران اظهار کند، آیا چنین کسی در حکم مرتدّ است یا خیر؟

جواب: بسمه تعالی، فِرَق صوفیّه، عموماً گرفتار انحرافاتی هستند، بعضی بیشتر و بعضی کمتر. کسی که  عقائد فوق را داشته باشد مانند: حلول و اتحاد و وحدت موجود و ترک عبادات و انکار محرمات، تردیدی در کفر او نیست و اگر قبلاً مسلمان بوده و بعد به این عقائد پیوسته است بدون شک مرتدّ شده است و تا آنجا که ممکن است باید در رفع شبهات آنها از طریق منطقی کوشید و اگر ممکن نشد، باید از آنها جدا شد.

همیشه موفق باشید ۱۵/۱/۷۷ 

                                                                                   ناصرمکارم شیرازی

در پاسخ به سؤال دیگری که در خصوص تفکر وحدت وجود از آن بزرگوار شده است چنین مرقوم فرموده اند:

وحدت وجود معانی متعددی دارد، آنچه به طور قطع باطل و به عقیده ی همه ی فقها موجب خروج از اسلام است، این است که کسی معتقد باشد خداوند عین موجودات این جهان است^۵ و خالق و مخلوق و عابد و معبودی وجود ندارد همانطور که بهشت و دوزخ عین وجود اوست و لازمه ی آن انکار بسیاری از مسلمات دین است، هرگاه کسی ملتزم به لوازم آن بشود خارج از اسلام است و غالب فقهای معاصرـ اعم از احیاء و اموات (رضی الله عنهم) این موضوع را پذیرفته و در حواشی عروه، به آن اشاره کرده اند.

همیشه موفق باشید ۱۱/۳/۱۳۸۴

منابع