منطق موجهات در منطق قدیم و جدید در گفتگو با دکتر ضیاء موحد

 

در گذشته می بینیم که به قضیه موجهات منطق دانان ما خیلی اهمیت می دادند و درباره آن خیلی بحث می کردند .هرچه به زمان حال نزدیک تر شده خلاصه تر شده تا اینکه در کتاب های معاصر اصلاحذف شده است. برخی گفته اند که چون بحث منطق موجهات فایده ای ندارد ما این را مطرح نمی کنیم و می بینیم که دیگران هستند که توجه می کنند و ما را نیز متوجه می کنند که سرمایه بزرگی پیش شما هست و از اینکه جناب عالی به این جنبه های تاریخی قضیه توجه فرموده اید واقعا جای تشکر دارد. اما نکته ای که می خواهم عرض کنم این است که آیا در موجهات نظرگاه فلسفی با نظرگاه منطقی فرق دارد یا نه این سوال را از این جهت مطرح می کنم که در بین فلاسفه مسلمان اصل را به این قرار می دهند که این مفاهیم را اول فلسفه درست می کند یا تنظیم می کند یا به طوری حدود معنایی آن را مشخص می کند و آنها را به منطق می دهد تا منطق استفاده کند، این یک معنای آن است و در جایی دیگر می گویند فلسفه از معنی ضرورت فقط رابطه وجود را با موضوع در نظر می گیرد و مثلامی گوید این موجود ضروری است و دیگر به سایر محمولاتی که می تواند صادق باشند کاری ندارند. منطق است که به طور عام بر اینها نظر می کند و هر محمولی را با هر موضوعی می سنجد. بنابراین از حرف اینها به دست می آید که معنایش در فلسفه تنظیم می شود. بعضی هم مثل شارح مواقف می گویند که نه، معنای فلسفی با معنای منطقی آن فرق می کند. حالاالبته این نظرگاه او خاص است که ملاصدرا در اسفار آن را نقل می کند و نقد می کند و می گوید نه این طور نیست حالامی خواستم ببینم در منطق جدید موجهات که جناب عالی مطالعه می فرمایید اینها اولاتفاوتشان مطرح شده و اگر شده به چه ترتیب است؟
عرض شود در منطق موجهات دو رهیافت کاملامختلف داریم. یک رهیافت، رهیافت ریاضی محض است. اصلابعضی معتقدند که همه کسانی که در منطق موجهات مباحث فلسفی وارد کرده اند اشتباه کرده اند این یک بحث ریاضی است که همان رهیافت اول است. یک عده دیگری معتقدندکه اهمیت منطق موجهات در همین مسائل فلسفی است. توضیح دیگری بدهم. ما در منطق موجهات علامت مربع را برای ضرورت به کار می بریم. همین علامت مربع را ممکن است برای معانی دیگری به کار برد. مثلایکی از معانی که فوق العاده مهم است وشاید از ضرورت برای منطق هم مهمتر باشد این است که مربع را علامت اثبات پذیری بگیریم، یعنی اگر این مربع را بگذاریم جلوی جمله، معنی آن این باشد که این جمله اثبات پذیر است. این کاری است که اولین بار گودل کرد و منطق اثبات پذیری را پایه گذاری کرد. بعد از سی سال از کار گودل دیگران متوجه شدند که گودل چه کار مهمی انجام داده. آن هم در یک مقاله یک صفحه ای در این منطقاثبات پذیری جالب ترین خواص برهان اثبات می شود، از جمله قضایای گودل را می شود در سطح منطق جمله ها به کمک منطق اثبات پذیری ثابت کرد. خلاصه اینکه می توانیم در تاسیس صوری منطق موجهات وارد ضرورت و امکان نشویم و مثل یک موضوع ریاضی با آن برخورد بکنیم، کارمان هم ساده تر می شود. چون ببینید وقتی که به منطق موجه محمولات می رسیم پای سورها پیش می آید حالاوقتی می گویید ضرورتا هر الفی ب است و ضرورت را هم صدق در تمام جهان های ممکن تعریف کنید آنگاه وقتی از جهان به جهانی دیگر می روید اولین سوالی که مطرح می شود این است که اشیایی که در این دو تاجهان هستند یکی هستند یا باهم فرق می کنند. خود این یک بحث فلسفی بسیار پیچیده ای را پیش آورده است. عده ای مثل دیوید لوئیس می گویند که جهان های ممکن به همان اندازه واقعی هستند که جهان ممکن خودمان واقعی است. عده دیگر می گویند که جهان های ممکن یک فرض مفهوم است. ما در زبان طبیعی می گوییم که ممکن است بروم، ممکن است بیایم، ای کاش این کار را کرده بودم، همه صحبت های درباره اوضاع ممکن است ولی از این اوضاع ممکن یکی واقعی است و بقیه واقعی نیستند آنهایی که واقعی نیستند موجوداتشان چیست؟ آیا اشیائشان یکی هستند؟ آیا متفاوت هستند؟ آیا اگر فردی در جهان ما بود در جهان های دیگر می توانیم بگوییم که آن فرد هست؟ اگر در جهان دگر هست چه جوری آن را شناسایی می کنیم اینها مسائل بسیار دشواری است که بیست سی سال گذشته تقریبا می شود گفت که به اندازه این اتاق درباره آن مقاله و کتاب نوشته اند، اما اگر بحث خود را ریاضی بکنیم گرفتاری نداریم می گوییم اگر این دو جهان اشیائشان یکی باشد در نظام خود این ویژگی ها را داریم و اگر فرق کنند آن ویژگی ها را دیگر خودمان را دچار بحث فلسفی نمی کنیم. ضمنا در پاسخ به سوال شما عرض کنم در منطق موجهات جدید هم مسئله محموله بودن وجود و طرح ضروری بودن آن جدا مطرح است و خیلی هم بحث برانگیز.

پیشنهاد ما به شما

حکمت ابو علی سینا(جلد یک تا پنج)

عنوان: حکمت ابو علی سینا(جلد یک تا پنج) تألیف: محمد صالح حائری مازندرانی دانلود پی‌دی‌اف‌ها …

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *


Question   Razz  Sad   Evil  Exclaim  Smile  Redface  Biggrin  Surprised  Eek   Confused   Cool  LOL   Mad   Twisted  Rolleyes   Wink  Idea  Arrow  Neutral  Cry   Mr. Green