پایگاه اطلاع رسانی وحید باقر پور کاشانی وحید باقر پور کاشانی
برخی از مشایخ صوفیه با ابلیس روابط بسیار صمیمانه داشتند و او را مظهر جلال حق می شمردند [۱] و استاد عقائد خود معرفی می کردند[۲]؛ و لذا در اقوال آنان عباراتی که حاکی از همدلی و همدردی با حُسن نظر نسبت به او، کوچک شمردن گناه او و حتی اثبات بی گناهی او، دیده می شود [۳].
جمعی از بزرگان عرفان و تصوّف برای ابلیس، مقام والا و برجسته ای قائل شده اند. و از وی به عنوان پاکبازترین عاشق که سجده به جز بر معشوق را روا ندانست، پاسبان درگاه حضرت حق، سرور مهجوران[۴]، یگانه وجود، شحنه مملکت ملکوت که صدو بیست و چهار هزار نبی زخم او خورده اند، اسیر مشیت ابتلا[۵] و بزرگ موحّد در توحید تنزیه[۶]، مجروح فراق[۷] مظهر غیرت[۸] و عاشقی صادق که محک محبت را پذیرفت و محظوریت بین طلب و اراده را به جان خرید[۹]، یاد کرده اند.
حسن بصری در تجلیل از ابلیس می گوید اگر نور خود را به خلق ظاهر کند، به خدایی پرستیده می شود[۱۰]. منصور حلاج می گوید در آسمان عابدی و موّحدی به مانند ابلیس وجود ندارد[۱۱] سنایی غزنوی می گوید ابلیس می دانست که باید با امر الهی مخالفت کند زیرا در لوح چنین خوانده بود و از قبل با خدای یکتا چنین قرار گذاشته بود [۱۲].
[۲]- جستجو در تصوّف ایران، زرین کوب، ص ۱۰۶٫
[۳]-عرفان و تصوّف، داود الهامی، ص ۲۶۶٫
[۴]- نامه ها، عین القضات همدانی، به اهتمام عفیف عسیران و منزوی، ج ۲،ص ۴۱۶٫
[۵]- الطواسین، لابی المغیث الحسین بن منصور الحلاج، لویی ماسینیون، ص ۴۵، ۱۴۵- ۱۴۸
[۶]- تصوّف اسلامی و رابطه انسان و خدا، نیکلسون، ترجمه دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی، ص ۷۷
[۷]- تذکره الاولیاء، عطار، به اهتمام نیکلسون، ص ۵۱ از جنید بغدادی.
[۸]- مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، عزالدین محمود کاشانی، به اهتمام جلال الدین همائی، فصل غیرت، ص ۴۱۴٫
[۹]- تمهیدات عین القضاه، ص ۲۲۱٫
[۱۰]- تمهیدات عین القضاه، ص ۲۲۱
[۱۱]- سفینه النجاه، ص ۲۷۶
[۱۲]- دیوان سنایی (بخش غزلیات)، ص ۷۴۸
باقرپور کاشانی
