پایگاه اطلاع رسانی وحید باقر پور کاشانی وحید باقر پور کاشانی
چکیده نشست سوم:
موضوع: قلمرو عقل در معارف دینی
در این نشست استاد برنجکار و استاد سبحانی به بیان دیدگاه خود در این موضوع پرداختند و در پایان آیت الله سیدان در این باره تذکراتی را ارائه نمودند.
استاد برنجکار:
ایشان به توضیح دیدگاه تعامل پرداخته و برای تعامل عقل و وحی، حوزه‌های متفاوتی را بیان نمودند.
حوره اول (ارشاد): در این حوزه (اثبات خدا، برخی از صفات او و یا اثبات نبوت) عقل تنها منبع است، هرچند وحی در همین جا نقش دارد و عقل را به مطلب صحیح ارشاد می‌نماید.
حوزه دوم (تعلیم وجدانی): وحی گاهی امور وجدان ما را بیدار می‌نماید همچون اختیار.
حوزه سوم (تذکر): انبیا به معرفت‌های فطری ما تذکر می‌دهند.
حوزه چهارم (تعبّد): در اینجا وحی تنها منبع است، هرچند عقل در مسأله استنباط از دین و دفاع از عقلانی بودن آن مطلب، نقش دارد.
چند نکته:
۱٫ علم کلام به مانند فقه در دامن اسلام رشد یافت برخلاف فلسفه که از یونان آمده است.
۲٫ اشکال به مباحث فلسفی به جهت مخالفت با عقل است نه یونانی بودن آن.
۳٫ بین عقل فلسفی و الهی تفاوت است در:
الف: عقل فلسفی مستقل است و از معلم استفاده ننموده برخلاف عقل الهی.
ب: عقل فلسفی فقط به مفاهیم و صورت معطوف است ولی در روایات، عقل، واقع را درک می‌کند.
ج: عقل فلسفی مبتلا به تکلّف می‌شود همچون مسأله تعمق در ذات الهی.
استاد سبحانی:
ایشان نظریه تعامل بین عقل و وحی را نظر اجماعی اصحاب امامیه در عهد حضور دانستند و در ادامه فرمودند:
حجیت عقل از دیدگاه امامیه، ذاتی و استقلالی است هرچند نیازمند به تنبیه و تعلیم از وحی می‌باشد.
روش فلسفی دو ویژگی دارد:
۱ـ عقل تنها منبع حجت و مبنای استدلال است.
۲ـ عقل هیچ حد و مرزی ندارد.
تفاوت این روش در مباحث همچون قاعده الواحد فاعلیت خداوند متعال، وحدت و کثرت، علیت و… با روش تعاملی روشن می‌گردد.
در مبحث حدود عقل، در روایات به قواعد عقلی اشاره شده است همچون:
۱٫ مسأله قیاس (اعم از فقهی و غیر فقهی).
۲٫ حقیقت تقدیر الهی.
۳٫ حد فهم عقل در جایی است که بتواند کشف و توهم نماید.
