پایگاه اطلاع رسانی وحید باقر پور کاشانی وحید باقر پور کاشانی
قره کلیسا؛ نخستین کلیسای تاریخ مسیحیت
شاید بسیاری از ما ندانیم که نخستین کلیسای تاریخ مسیحیت، درجنوب شهرستان ماکو در استان آذربایجان غربی و در ۲۰ کیلومتری شمال شرقی شهر چالدران، واقع شده است. قره کلیسا یا کلیسای تاتائوس که به عنوان نهمین اثر کشور در ردیف آثار جهانی، در سازمان علمی، فرهنگی، آموزشی ملل متحد (یونسکو) ثبت شده، یکی از زیباترین آثار تاریخی موجود در استان آذربایجان غربی است که نظر هر گردشگری را با معماری خاص و کم نظیرش به خود جلب می‌کند.
قره در زبان ترکی به معنی سیاه است و دلیل این نام گذاری به علت سنگ‌های سیاهی است که در بنای آن به کار رفته و احتمالا این کار برای پاسداشت ظلمی بوده که در حق حواریون مسیح توسط پادشاه ارمنستان روا داشته شده است. البته هم اکنون در برخی قسمت‌های این کلیسا، سنگ‌های سیاه جای خود را به سنگ‌های سفید داده‌اند.
مشخصات ظاهری کلیسا:
ارتفاع گنبد سیاه کلیسای تاتائوس، ۱۸ متر و ارتفاع گنبد سفید ۲۴ متر است. تعداد دیرهای اطراف کلیسا چهل و چهار باب و مساحت کل مجموعه کلیسا با حصار دیرها ۶۲۸۵ متر مربع است.
تزیینات این کلیسا به دو بخش تقسیم می‌شود:
– نقش و نگارهای روی بدنه کلیسای قدیمی که احتمالاً ریشه در اساطیر دارد.
– تزیینات بدنه قسمت جدید کلیسا که شامل تصاویری از قصه‌های قدیمی، طاق نماها، نیم ستون‌های برجسته و قوس‌های تزئینی حجاری شده است.
نخستین کلیسا از دریچه تاریخ:
در سال ۴۳ میلادی (به گفته برخی ۴۸ میلادی ) دو شخص به نام‌های تاتائوس و بارتقیموس برای ترویج آیین مسیحیت وارد شمال غربی ایران می‌شوند. در آن زمان اشکانیان در ایران حکومت می‌کردند و بسیاری از مردم زرتشتی بودند و بسیاری نیز به آیین مهری، روی آورده بودند.
پس از دعوت شاگردان مسیح به آیین مسیح ۳هزار و پانصد نفر مسیحیت را می‌پذیرند که از جمله آنان سانتروک یا سنادوک پادشاه ارمنیان به همراه دخترش ساندوخت بودند. به نوشته ترند ایران، پس از مدتی کوتاه، پادشاه از ایمان به مسیح روی گردان می‌شود و دستور می‌دهد که تمام افرادی که به این دین روی آورده‌اند را بکشند و حتی ساندوک دخترش را نیز در این راستا از دم تیغ می‌گذراند. بیش از دو قرن بعد در سال ۳۰۱ میلادی و در زمان حکمرانی تیرداد پادشاه اشکانی تبار ارمنستان، آیین مسیحیت دین رسمی این کشور اعلام می‌شود ( ارمنستان نخستین کشوری بود که آیین مسیحیت را رسمی اعلام کرد.)
به سبب مقدس بودن کلمه شهید نزد مسیحیان در سده‌های ۳تا ۶ میلادی کنار کلیسای نخستینی که حواریون بنا نهاده بودند، پیکر آنها پس از شهادت دفن می‌شود و ساخت کلیسایی که همان کلیسای باقی مانده امروزی است، آغاز می‌شود.
در طول دوران مختلف به علت جنگ‌های فراوانی که در منطقه روی می‌دهد کلیسا دچار آسیب‌های فراوانی می‌شود. برای مثال پس از حمله چنگیز مغول در سال ۱۲۳۰میلادی به این مناطق، بیشتر قسمت‌های کلیسا تخریب می‌شود ولی بعدها در زمان فرمانروایی هلاکو خان، کلیسا توسط خواجه نصیرالدین توسی دوباره بنا می‌شود. در سال ۱۶۹۱میلادی با سنگ سفید و از سال ۱۸۱۰ توسط اسقف ماکو (سیمون بزنونی ) نیز با سنگ سفید و در دوره قاجاریه توسط عباس میرزا دوباره مرمت می‌شود.
موقعیت جغرافیایی کلیسا طوری است که اطراف آن را از هر طرف کوه در بر گرفته است و در کنار کلیسا رودخانه‌ای جاری است. دیوارهای کلیسا قطور است و با درهای کوچکی پوشانده شده است. در داخل محوطه هم اتاق‌های متعددی برای اقامت خلیفه، راهبان، روغن‌گیر، آسیاب، آشپزخانه، نگهداری مواد غذایی، انبار علوفه حیوانات و… به چشم می‌خورد که باعث می‌شده تا در مواقع لزوم بتوانند از کلیسا در مقابل متجاوزین حفاظت کنند. قسمت خارجی بنا هم دارای طرح‌های معماری جالبی از نقش‌های گل و بوته و تصاویر انسان است و روی سردر آن فرمان شاه عباس اول صفوی به زبان ارمنی دیده می‌شود. بنابر باور مسیحیان ارمنی نژاد، کلیسای تاتائوس نخستین کلیسایی است که توسط مبشرین مسیح در دنیا ساخته شده است. آنها هر سال در هفته آخر تیر وهفته اول مردادماه که با شهادت تاتائوس مصادف است، مراسم خاصی در این کلیسا برپا می‌دارند.
